AQSh bojxona siyosati va moliyaviy bozorlar tahlili
AQSh bojxona siyosati va moliyaviy bozorlar tahlili
2025 yilda AQSh Prezidenti tomonidan joriy etilgan yangi bojxona siyosati va savdo urushi 2025 global moliyaviy bozorlarga bevosita ta’sir ko‘rsatmoqda. AQSh fond bozori va xalqaro aksiyalar bozorlari keskin tebranishlarni boshdan kechirmoqda – dollar kursi hamda boshqa valyutalar qadri o‘zgarib, investorlar xavfsiz aktivlarga o‘tmoqda. Shu bilan birga, kriptovalyutalar yangiliklari ham bozordagi beqarorlikni aks ettirib, raqamli aktivlar qiymatining pasayishini ko‘rsatmoqda. Xavfsiz qo‘nim sifatida oltin narxi 2025 yilda rekord darajalarga yaqinlashdi. Bu holatlar ortida recessiya xavfi sezilarli darajada oshgan bo‘lib, jahon bo‘ylab moliyaviy institutlar ehtiyotkorlik bilan investitsiya tahlili va prognozlar bermoqda.
Tarix
Tarixiy vaziyatga nazar: 2018–2019 yillardagi AQSh-Xitoy savdo urushi davrida global iqtisodiy o‘sish sekinlashgani kuzatilgan edi. Oradan bir necha yil o‘tib, 2024 yil oxirida AQShda siyosiy rahbariyat o‘zgardi va 2025 yilda savdo urushi yangi bosqichga kirdi. Yil boshidan beri AQSh hukumatining bojxona siyosati keskin proteksionistik tus olmoqda.
2025 yil fevral oyida AQSh import qilinadigan mahsulotlarning aksariga 10% bojxona tarifi joriy etilishini e’lon qildi. Bu tariflar faqat Xitoyni emas, balki Yevropa Ittifoqi, Kanada, Janubiy Koreya, Yaponiya kabi an’anaviy savdo hamkorlarni ham qamrab oldi. Mart oyining oxirlarida, masalan, AQSh avtomobillar va ehtiyot qismlar importiga 25% tarif joriy etishini bildirdi (Reuters, 2025-yil 26-mart). Aprel boshida esa Prezident Donald Trump barcha import uchun 10% bazaviy tarifdan tashqari, Xitoyga nisbatan jami 54% gacha, Yevropa Ittifoqiga 20%, Tayvanga 32% tarif belgilab, so‘nggi o‘n yilliklardagi erkin savdo siyosatiga barham beruvchi qarorini e’lon qildi (reuters.com).
Ushbu voqealar ortidan Xitoy va boshqa davlatlar ham qarshi choralar ko‘rishini ma’lum qildi. Xitoy hukumatining javoban tariflari, shuningdek, Yevropa va Osiyo mamlakatlarining noroziligi global savdo muhiti keskinlashishiga olib keldi. Savdo urushi 2025 avj olarkan, jahonda ishlab chiqarish zanjirlari va sarmoyaviy rejalarga noaniqlik va bosim kuchaydi. Bu tarixiy kontekst 2025 yil aprel oyiga kelib bozorlardagi keskin o‘zgarishlarning asosiy sababidir.
AQSh fond bozori
AQSh fond bozori 2025 yil boshidan buyon savdo urushi va inflyasiya xavotirlari ta’sirida notinchlikni boshdan kechirdi. S&P 500 indeksi aprel oyi boshida o‘zining eng yuqori nuqtasidan 20% dan ortiq pasayib, rasman “ayı bozori” (bear market) holatiga kirdi. 7-aprel kuni kunduzgi savdolarda S&P 500 indeksi 4 958 punkt atrofida edi, bu bir necha hafta avvalgi rekord darajadan sezilarli past (Reuters, 2025-yil 7-aprel). Savdo urushi tufayli kompaniyalar daromadlariga tahdid ortib borayotgani investorlarning xatti-harakatiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
AQShning boshqa asosiy indekslari ham katta yo‘qotishlarga duch keldi. 7-aprel kuni Dow Jones sanoat indeksi bir kunda qariyb -2,6% pastlab, 37 300 atrofida savdoni davom ettirdi. Texnologiyalarga boy Nasdaq Composite indeksi ham xuddi shu kuni -2% dan ziyod qiymat yo‘qotdi va 15 200 punkt oralig‘iga tushdi. Bu ko‘rsatkichlar AQSh fond bozorida 2020-yildan beri eng yomon chorak natijalari kuzatilganini anglatadi – 2025 yilning birinchi choragida S&P 500 indeksi uch yildan beri eng katta choraklik pasayishni ko‘rsatdi (reuters.com).
Tariflar mavzusi AQSh kompaniyalarining moliyaviy hisobotlarida bosh mavzulardan biriga aylandi. Reuters agentligining yozishicha, 2025 yilning birinchi choragida global miqyosda moliyaviy bo‘lmagan kompaniyalar investorlar bilan uchrashuvlarida tariflar mavzusini 800 martadan ko‘proq tilga olganlar, bu so‘nggi 15 yildagi rekord ko‘rsatkichdir. Biroq ko‘plab kompaniyalar hali tariflarning aniq ta’sirini moliyaviy prognozlariga kiritmagan edi. Tahlilchilarning ta’kidlashicha, navbatdagi chorakda korxonalar ommaviy ravishda daromad prognozlarini pasaytirishi va buni “tariflar” yoki valyuta kurslaridagi o‘zgarishlar bilan izohlashi mumkin. Darhaqiqat, tariflar haqidagi noaniqlik sabab ayrim iste’molchilar va bizneslar xaridlarni ortga surayotgani kuzatilmoqda.
Yirik AQSh banklarining aksiyalari ham jiddiy zarbaga uchradi. Tariflar e’lon qilinganidan keyin Wall Streetdagi moliyaviy institutlar – Goldman Sachs, Morgan Stanley va JPMorgan kabi banklar aksiyalari bir kun ichida 7–9% gacha qadrsizlandi, bu ko‘rsatkich 2020-yildan beri kuzatilmagan edi (Reuters, 2025-yil 4-aprel). Bu holat investorlarda savdo urushi nafaqat sanoat va texnologiya kompaniyalariga, balki moliya sektoriga ham salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin degan xavotir uyg‘otganini bildiradi.
AQSh bojxona siyosatining kuchayishi inflyasiya va xarajatlarning oshishiga olib kelib, Markaziy bank siyosatiga ham bosim o‘tkazmoqda. Federal Rezerv mart oyidagi yig‘ilishida foiz stavkalarini o‘zgartirmadi, biroq savdo siyosatidagi noaniqlik va iqtisodiy o‘sish sur’ati pasayishi mumkinligiga e’tibor qaratdi (Reuters, 2025-yil 19-mart). Ko‘pchilik tahlilchilar endilikda AQSh Markaziy banki yil davomida foiz stavkalarini pasaytirishga majbur bo‘lishini kutmoqdalar. Yil boshida bozorlar 2025 yil oxirigacha stavkalar 3,75% atrofagacha tushirilishini kutgan bo‘lsa (Reuters, 2025-yil 3-yanvar), endi savdo urushi bosimi ostida bu jarayon tezlashishi mumkin. Fed raisi Jerome Powell ham so‘nggi chiqishlarida iqtisodiy o‘sish sur’ati sekinlashishi mumkinligini, inflyasiya esa kutilganidan yuqori qolayotganini ta’kidlab, tartibni yumshatishga ehtiyotkor yondashuv bildirgan.
Umuman olganda, AQSh fond bozoridagi kayfiyat ehtiyotkorlik va qo‘rquv bilan sug‘orilgan. Indekslar katta yo‘qotishlarni ko‘rsatayotgan bir paytda, investorlar savdo urushi davomiyligi va uning iqtisodiy oqibatlariga e’tibor qaratmoqda. Kutilmagan ijobiy xabarlar (masalan, tariflardan vaqtinchalik voz kechish haqidagi mish-mishlar) qisqa muddatga rallini keltirib chiqarsa-da, rasmiy rad etishlar sabab bozor yana tezda qizil hududga qaytmoqda.
Global aksiyalar bozori
Global aksiyalar bozori ham 2025 yildagi tariflar jangidan qattiq zarar ko‘rdi. Amerika bozoridagi tushkunlik tezda Yevropa va Osiyo fond bozorlari orqali yoyildi. 2025-yil aprel oyining birinchi haftasida Yevropa aksiyalari jadal ravishda qadrsizlanib, bir necha yillik minimal darajalarga tushib ketdi.
Yevropada bank sektori eng ko‘p zarar ko‘rgan tarmoqlardan biri bo‘ldi. Reuters xabariga ko‘ra, Stoxx 600 Banks (SX7P) Yevropa banklari indeksi 4-aprel kuni ertalab 3,3% ga pasayib, fevral boshidan beri eng past darajaga tushdi. Keyingi kuni ham davom etgan sotuvlar natijasida ushbu indeks atigi ikki kun ichida 8,5% ga qulab, uch yil ichidagi eng keskin ikki kunlik pasayishni qayd etdi. Italiya BPER Banca, Germaniyaning Deutsche Bank va Ispaniyaning Sabadell kabi banklari aksiyalari bir kunda 4% dan ortiq pastladi. Osiyoda ham moliya sektori larzaga keldi – masalan, Yaponiyaning banklar indeksi bir nuqtada -11% gacha qulab tushdi (Reuters, 2025-yil 4-aprel).
Yevropaning keng qamrovli Stoxx Europe 600 indeksi va FTSE 100 (Britaniya) ham hafta davomida sezilarli pasayish ko‘rsatdi. Investorlar AQSh tariflaridan aziyat chekadigan avtomobilsozlik, sanoat va kimyo kompaniyalari aksiyalarini sotishga tushdilar. Trump tarif zarbasi hattoki pandemiyadan keyingi tiklanishga umid bog‘lagan sektorlarni ham chetlab o‘tmadi. Masalan, Germaniyaning yirik avtomobil ishlab chiqaruvchilari va po‘lat kompaniyalari AQSh bozoridagi bojlarning oshishi tufayli ogohlantirishlar berdi (Reuters, 2025-yil aprel). Volkswagen Audi AQShga import qilinayotgan avtomobillarini portlarda ushlab qolishga majbur bo‘ldi, chunki 25% lik boj tufayli xarajatlar oshib ketdi (Reuters, 2025-yil 7-aprel) (reuters.com). Yevropaning Thyssenkrupp kabi po‘lat ishlab chiqaruvchilari ham yangi tariflar yorug‘ida YEI darajasida himoya choralarini tezroq joriy etishga chaqirdi (Reuters, 2025-yil 7-aprel).
Osiyo bozorlarida ham savdo urushi ta’siri kuchli sezildi. Xitoyning Shanghai Composite indeksi va Hong Kong Hang Seng indeksi AQSh bojlari tufayli Xitoy eksportiga xavf ortgani sabab bir necha foizga pasaydi. Janubiy Koreya, Yaponiya va Tayvan kabi AQSh bojlaridan zarar ko‘ruvchi davlatlarning aksiyalari ham hafta davomida pastlash trendini ko‘rsatdi. Masalan, Nikkei 225 indeksi aprel boshida bir hafta ichida qariyb 4% yo‘qotdi. Xitoy yuanining qiymati tushgach va Xitoy hukumati ayrim AQSh tovarlariga qarshi tarif e’lon qilgach, Xitoy bozorlarida qo‘shimcha sotuvlar kuzatildi.
Butun dunyo bo‘ylab aksiyalar bozoridagi keskin tushishlar ortida investorlarning global iqtisodiy o‘sishga doir xavotirlari yotibdi. Savdo urushi 2025 nafaqat AQSh va Xitoy o‘rtasidagi ish, balki ko‘plab davlatlarni qamrab olgani uchun, Jahon banki va Xalqaro valyuta jamg‘armasi kabi institutlar jahon iqtisodiy o‘sish prognozlarini pasaytirdi (Bloomberg, 2025-yil aprel). Reutersning yozishicha, savdo tarangligi kuchayishi ortidan Polsha kabi ba’zi rivojlanayotgan bozorlarda ham moliyaviy xavfsizlik chorasi sifatida foiz stavkalarini pasaytirish rejasi paydo bo‘ldi (Reuters, 2025-yil 4-aprel). Hatto Kanada kabi yirik iqtisodlarda ham kompaniyalar 12 oy ichida iqtisodiy tanazzul ehtimoli yuqori deb hisoblashmoqda (Markaziy bank so‘rovi, 2025-yil aprel). Bu omillar yig‘ilib, global investorlarning xatti-harakatlarida ehtiyotkorlikni kuchaytirdi va aksiyalardan voz kechib, xavfsizroq aktivlarga o‘tish tendensiyasini kuchaytirdi.
Yevropa va Osiyodagi hukumatlar AQSh tariflariga qarshi turli choralarni ko‘rib chiqmoqda. Xususan, Yevropa Markaziy banki savdo urushi banklarga kreditlash va iqtisodiy faollikka salbiy ta’sir ko‘rsatishini ta’kidlab, kerak bo‘lsa qo‘shimcha rag‘batlantiruvchi choralar qo‘llashi mumkinligini bildirdi. Xitoy esa AQSh bilan muzokaralarni davom ettirish barobarida, ichki bozorni qo‘llab-quvvatlash uchun pul-kredit siyosatini yumshatishni ko‘zlamoqda. Bu kabi choralar qisqa muddatli ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lsa-da, savdo urushi davom etar ekan global aksiyalar bozori nozik va beqaror bo‘lib qolaveradi.
Kriptovalyutalar
2025 yilgi savdo urushi sharoitida investorlar an’anaviy xavfsiz aktivlar (oltin, davlat obligatsiyalari) sari yuz burganda, kriptovalyutalar bozori ham nihoyatda o‘zgaruvchan kechmoqda. Avvalroq, 2024-yil oxirida Bitcoin narxi ilk bor $100 000 chegarasini zabt etib, raqamli aktivlar bozorida yuqori optimizm kuzatilgan edi. Biroq joriy yilning aprel oyiga kelib kriptovalyutalar ham global risk omillaridan xoli emasligini namoyish etdi – bozor keskin tebranishlarga duchor bo‘ldi.
Aprel oyining boshida AQSh tariflari e’lon qilingan kunlarida Bitcoin narxi tez pasayib ketdi. 3–4-aprel kunlari Bitcoin birja narxi bir necha kun ichida $80 000 dan pastga tushib, noyabr oyidan beri eng past darajani ko‘rdi (Al Arabiya, 2025-yil 3-aprel). Reuters ma’lumotlariga ko‘ra, 6-aprel holatiga bitcoin o‘zining yillik eng yuqori nuqtasidan 10% ga arzonlashgan, bir paytning o‘zida boshqa yirik raqamli aktivlar – Ethereum (ETH) va Solana (SOL) ham sezilarli pasayish ko‘rsatgan (Deccan Herald, 2025-yil 6-aprel). Tariffar tufayli global bozorlarda xavfdan qochish kayfiyati ortgani kripto-investorlarining ham qochishini keltirib chiqardi.
Benzinga nashri trading ma’lumotlariga tayanib xabar berishicha, 7-aprel holatida kriptovalyuta derivativ bozorlarida $800 milliondan ortiq qiymatdagi pozitsiyalar majburiy yopildi – bu bir sutka ichida margin chaqiruvlari va likvidatsiyalar yuqori bo‘lganini anglatadi. Kripto bozoridagi volatillik ko‘rsatkichi (implitsit o‘zgaruvchanlik) Bitcoin uchun 85% darajadan oshib ketdi, bu esa May 2022 yildagi inqirozni eslatadi (Benzinga, 2025-yil 7-aprel). Ya’ni, texnik tahlilchilar fikricha, Bitcoin narxining joriy grafigi 2022-yil bahoridagi keskin tushish oldi holatini yodga solmoqda – agar bozor ishonchi tiklanmasa, narx yanada pasayishi xavfi bor.
Shu bilan birga, kriptovalyutalar yangiliklari safida ba’zi ijobiy ko‘rsatkichlar ham mavjud. Masalan, blokcheyn tahlil platformalari ma’lumotiga ko‘ra, $74 000 atrofidagi qiymat Bitcoin uchun hozircha tayanch daraja bo‘lmoqda – bu narxdan pastga tushganda yirik investorlardan xaridlar oshgani kuzatilgan (Benzinga, 2025). Uzoq muddatli saqlanayotgan (harakatlanmayotgan) Bitcoin miqdori ham 50 000 BTC dan oshgani, ko‘plab hodlerlar qisqa muddatli tebranishlarga qaramay aktivlarini saqlab qolayotganini ko‘rsatadi.
Bozor ishtirokchilari kriptovalyutalar bozoridagi holatni turlicha talqin qilishmoqda. Bir tarafdan, savdo urushi kabi geosiyosiy noaniqliklar kriptoga ishonchni pasaytirib, investorlarni real aktivlar va fiat valyutalarga qaytarayotgani aytilmoqda. Boshqa tomondan, ba’zi kripto-optimistlar markaziy banklar siyosati yumshashi mumkinligini (masalan, AQSh Federal Rezervi stavkalarni tushirsa) kriptovalyutalar uchun imkoniyat sifatida ko‘rmoqda – chunki past foiz stavkalari va yumshoq pul siyosati odatda alternativ investitsiyalarga, jumladan raqamli aktivlarga qiziqishni oshiradi.
Ethereum (ETH) ham aprel oyida bir Bitcoin izidan borib, hafta davomida taxminan 5–6% ga pasaydi va $1 500 atrofida savdo qilindi. Boshqa yirik altcoinlar – Ripple (XRP), Binance Coin (BNB) va Solana (SOL) – ham riskdan qochish muhitida tushish tendensiyasini ko‘rsatishdi. Kripto birjalarining aksiyalari ham tushdi: masalan, AQShning Coinbase birja kompaniyasi aksiyalari bir kunda 5–6% ga qadrsizlandi (Bloomberg, 2025-yil aprel). Bu holat kripto sektori jahon moliya bozorlaridan ajralib turolmasligini, xavf omillari kuchayganda investorlar avvalo eng tavakkal segmentlardan chiqishini ko‘rsatadi.
Umuman olganda, kriptovalyutalar bozori 2025 yil bahorida an’anaviy bozorlarga hamohang ravishda beqarorlikni boshdan kechirmoqda. Hozirda bozor bitcoin $75–80 ming atrofida muvozanat izlamoqda. Tahlilchilar fikricha, savdo urushi yumshashi yoki Markaziy banklar harakati (masalan, kutilganidan tezroq stavka pasaytirishlar) kabi omillar kripto bozoriga yana ijobiy kayfiyat olib kelishi mumkin. Aksincha, tariflar urushi yanada alanga olsa yoki makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar yomonlashsa, kriptoda $50 000 atrofidagi yoki undan past narxlar ham ko‘rib chiqilishi ehtimoldan xoli emas (Mitrade, 2025-yil aprel prognozi).
Valyuta bozori
Savdo urushi va bozorlarning larzaga kelishi valyuta bozorida ham sezilarli o‘zgarishlarga sabab bo‘ldi. Investorlar global xavf oshgan paytda odatda xavfsiz valyutalarga o‘tishga harakat qilishadi. 2025-yil aprel oyi boshida aynan shunday holat kuzatildi – AQSh dollari dastlab bir oz mustahkamlandi, ammo eng katta yutuqni Shveytsariya franki va Yaponiya iyenasi kabi aktivlar qo‘lga kiritdi.
Tariflar e’lon qilingach, AQSh dollari indeksi (DXY) qisqa muddatga biroz oshdi. Bozorlar volatil muhitda bo‘lsa-da, AQSh iqtisodiyoti yirikligi va dollarning zaxira valyuta maqomi unga qisqa muddatli talabni oshirdi (Reuters, 2025-yil mart). Biroq ichki bozordagi qo‘rqinchli manzara – aksiyalarning qulashi, Fed stavkalarni tushirishi kutilayotgani – investorlarning diqqatini boshqa valyutalarga qaratdi. Xususan, Shveytsariya franki jadal ravishda mustahkamlanib, 2025 yil 7-aprel kuni AQSh dollariga nisbatan oxirgi olti oy ichidagi eng yuqori darajasiga chiqdi. Frank Yevro va Funt sterlingga nisbatan ham bir necha yillik rekordlarni yangiladi (Reuters, 2025-yil 7-aprel). Investorlar Shveytsariya valyutasini an’anaviy “xavfsiz qo‘nim” sifatida ko‘rib, bozorlar notinch paytida unga talabni oshiradilar. Natijada Shveytsariya iqtisodiyoti va Markaziy banki bosim ostida qoldi – eksport qiluvchi kompaniyalar kuchli frankdan aziyat chekmoqda, inflyasiya deyarli nol darajaga tushgan. Shveytsariya Milliy Banki (SNB) vakili Petra Tschudin agar zarur bo‘lsa, inflyasiyani ushlab qolish uchun foiz stavkasini manfiy hududga qaytarishga tayyorligini bildirdi (SNB hozirgi stavkasi atigi +0,25%). 2025-yil iyun oyidagi navbatdagi yig‘ilishda SNBdan -0,25% ga tushirish kutilayotgani haqida taxminlar paydo bo‘ldi.
Xuddi shunday, Yaponiya iyenasi ham riskdan qochish muhitida AQSh dollariga nisbatan mustahkamlandi. Investorlarga ishonch beruvchi jihat shundaki, Yaponiya hali ham eng past inflyasiyali va barqaror tizimlardan biri. AQShdagi tartibsizliklar kuchaygan sari USD/JPY kursi pasayib (iyena qiymati ko‘tarilib), aprel boshida iyena oxirgi 8 oyda eng kuchli nuqtasini ko‘rdi (Bloomberg, 2025-yil aprel). Bozor ishtirokchilari Bank of Japan siyosatini ham kuzatishmoqda – hozircha bank yumshoq siyosatini saqlamoqda, ammo kuchli iyena eksportchilar daromadiga zarba berishi mumkinligi haqida ogohlantirishlar mavjud.
Evro valyutasi esa dollarga nisbatan biroz zaiflandi, chunki Yevropa iqtisodiyoti ham savdo urushidan talafot ko‘rmoqda. Mart oyida Yevro hududida inflyasiya pasaygan bo‘lsa-da, yangi tariflar fonida YEI Markaziy bankining bosimi ortdi. Evro aprel boshida 1 EUR = 1.05 USD atrofida savdo qilindi, bu yil boshidagiga qaraganda pastroq. Angliya funti (GBP) ham shunga o‘xshash tarzda biroz qadrsizlandi. Biroq Yevropa markaziy banklari (EI Markaziy banki va Angliya banki) inflyasiya yuqori bo‘lgani uchun hozircha foiz stavkalarini yuqori ushlab turibdi – bu esa valyutalarning dollarga nisbatan keskin zaiflashuvini chekladi.
Rivojlanayotgan davlatlar valyutalari ham beqarorlikka uchradi. Xitoy yuani (CNY) AQSh tariflari oshishi ortidan AQSh dollariga nisbatan sezilarli pasaydi. Xitoy Markaziy banki yuan kursini barqaror ushlab turish uchun intervensiyalar o‘tkazishga majbur bo‘ldi (Bloomberg, 2025-yil aprel). Turk lirasi (TRY) va Janubiy Afrika randi (ZAR) kabi yuqori darajada tavakkal valyutalar esa hafta davomida dollar qarshisida 3–5% ga zaiflashdi – bunda investorlar savdo urushi global iqtisodga zarar yetkazib, xomashyo narxlarini tushirishi va shu mamlakatlar eksportiga ta’sir qilishidan cho‘chishdi.
Valyuta bozorida alohida e’tibor qaratilgan yana bir aktiv – oltin bo‘ldi. Oltin an’anaviy ravishda geosiyosiy va iqtisodiy beqarorlik davrida eng ishonchli aktivlardan biri sifatida qadrlanadi. 2025-yil boshidan buyon oltin narxi barqaror o‘sib, mart oyida 1 troya unsiyasi uchun $3 150 atrofida rekord darajaga yaqinlashdi (Bloomberg, 2025-yil 5-aprel) – bu bir yil avvalgi ko‘rsatkichdan 20% ga yuqori. Aprel boshida bozorlar sotuvga yuz tutgan paytda ham, oltin narxi nisbatan yaxshi ushlab turildi: 7-aprel holatida $3 040 atrofida savdo qilinib, so‘nggi besh haftadagi ilk haftalik pasayishni qayd etsa-da, hali ham yuqori darajada (Bloomberg, 2025-yil 7-aprel). Markaziy banklar ham oltin jamg‘arishda davom etmoqda – xususan, Xitoy Xalq banki ketma-ket beshinchi oy oltin zaxiralarini oshirdi (Bloomberg, 2025-yil aprel). Bu faktlar oltinning xavfsiz qo‘nim aktiv sifatidagi jozibasi ortganini ko‘rsatadi.
Quyida 2025-yil 7-aprel holatiga moliyaviy bozorlardagi asosiy ko‘rsatkichlarning qisqacha jamlanmasini keltiramiz:
Ko‘rsatkich | 7-aprel 2025 holati | O‘zgarish |
S&P 500 (AQSh) | 4 959 | -20% (eng yuqori nuqtadan) (Reuters) |
Dow Jones (AQSh) | 37 318 | -2,6% (kunlik o‘zgarish, 7-aprel) |
Nasdaq Composite (AQSh) | 15 267 | -2,1% (kunlik o‘zgarish, 7-aprel) |
SX7P Yevropa bank indeksi | – | -8,5% (2 kun ichida, 3-4-aprel) (Reuters) |
Oltin (spot) | $3 040/oz | +19% (yil boshidan) (Bloomberg) |
Brent nefti | $65,6/barrel | -7% (kunlik, 4-aprel) (Reuters) |
AQSh dollari indeksi (DXY) | ~103 | +0,2% (kunlik, 19-mart) (Reuters) |
USD/CHF (AQSh dollar/Frank) | 0,91 | Frank – 6 oylik maksimum (Reuters) |
Bitcoin (BTC) | $78 000 | -10% (hafta davomida) |
Izoh: Yuqoridagi o‘zgarishlar nisbiy ravishda 2025-yil aprel boshidagi muhim harakatlarni aks ettiradi.
Valyuta bozorida kelgusida valyuta bozori prognozi savdo urushi rivoji va markaziy banklar harakatiga chambarchas bog‘liq. Agar AQSh va boshqa davlatlar o‘rtasidagi tariflar mojarosi kuchaysa, xavfsiz valyutalar (frank, iyena) yanada mustahkamlanishi, dollar esa Fed choralariga qarab harakatlanishi mumkin. Aksincha, savdo muzokaralarida progress kuzatilsa, bozor ishonchi qaytib, dollar va aksiyadorlik valyutalari biroz tiklanishi mumkin. Biroq hozircha, yuqori noaniqlik sharoitida valyuta treyderlari ehtiyotkor bo‘lib turishibdi.
Prognozlar
Joriy bozor sharoitida ko‘plab investitsiya banklari va tahliliy markazlar yangi prognozlar bilan chiqmoqda. Umumiy tendensiya shuki, savdo urushi cho‘zilsa yoki kengayib borsa, recessiya xavfi ortadi va aktivlar bo‘yicha ehtiyotkorlik kuchayadi.
Goldman Sachs investitsiya banki 2025-yil aprel boshida AQSh iqtisodining yaqin 12 oy ichida recession (tanazzul) holatiga tushish ehtimolini 45% gacha ko‘tardi (ilgari 35% edi). Bu atigi bir hafta ichida ikkinchi marta baholashni oshirishidir – dastlab, Trumpning tarif rejalaridan cho‘chib, 20% dan 35% ga oshirgan, so‘ngra kutilganidan ham keskinroq tariflar e’lon qilinishi ortidan 45% ga yetkazdi. Goldman’ning bildirishicha, savdo urushi tufayli inflyasiya oshishi va biznes faolligining tushishi AQShda iqtisodiy o‘sishni sezilarli sekinlashtiradi (2025-yil uchun yillik o‘sish prognozini 1,5% dan 1,3% ga pasaytirdi).
Boshqa moliyaviy gigantlar ham shunga o‘xshash ogohlantirishlar bermoqda. J.P. Morgan mutaxassislari nafaqat AQSh, balki global miqyosda recessiya ehtimoli 60% atrofida deb baholashgan (Reuters, 2025-yil 7-aprel). Ularning fikricha, AQSh tarif siyosati nafaqat Amerika inflyasiyasini qo‘zg‘atadi, balki boshqa davlatlarning ham javob choralariga sabab bo‘lib, savdo hajmlarini qisqartiradi. Wells Fargo investitsiya instituti esa AQSh iqtisodiy o‘sishi 2025-yilda bor-yo‘g‘i 1% bo‘lishi mumkinligini bildirgan – bu deyarli stagflyasiya (o‘sish to‘xtab, inflyasiya yuqori) xavfiga ishora.
Biroq hamma ham mutlaqo pessimist emas. Morgan Stanley tahlilchilari o‘z bazaviy stsenariysida 2025-yilda AQSh recessiyaga uchramaydi deb hisoblashadi, ammo bu ehtimolni “real bo‘lishi mumkin bo‘lgan eng yomon stsenariy” (bear case) sifatida tan olishgan (Reuters, 2025-yil aprel). Ular savdo urushi cho‘zilsa ham, ichki talab va mehnat bozori barqarorligi AQShni to‘liq tanazzuldan saqlab qolishi mumkin deb umid qilishmoqda.
Foiz stavkalari bo‘yicha prognozlar: Yirik banklar endi Federal Rezerv keskin burilish qilishini kutishmoqda. Goldman Sachs avvaliga Fed 2025-yil iyuldan boshlang‘ich 0,25% lik pasaytirishlar qilishi mumkin desa, endi bu jarayon iyun oyidan boshlanishi kutilmoqda (ketma-ket uchta yig‘ilishda chorak punktdan tushirish). J.P. Morgan esa 2025-yil davomida har bir Federal Rezerv yig‘ilishida stavka pasayishi ro‘y berishini, hatto yil oxiriga borib AQSh iqtisodiyotini rag‘batlantirish uchun 100 punktgacha tushirish bo‘lishini istisno qilmaydi. Bunday yumshoq monetar siyosat odatda aksiyalar bozorini qo‘llab-quvvatlashi kerak, ammo inflyasiya yuqori bo‘lib qolsa, real foiz stavkalari manfiyga o‘tib, oltin va boshqa qimmatbaho metallar jozibadorligini oshirishi mumkin.
Global iqtisodiy o‘sish prognozlari ham pasaymoqda. Xalqaro Valyuta Jamg‘armasi 2025-yil uchun jahon iqtisodiy o‘sishini ilgari kutilgan 3,2% dan 2,8% ga tushirishi mumkinligi haqida ishora berdi (Bloomberg, 2025). Ayniqsa, savdo urushidan bevosita zarar ko‘ruvchi Yevropa va Osiyo iqtisodiyotlarida o‘sish sekinlashishi kutilmoqda. Xitoyning o‘sish sur’ati ham eksport cheklovlari tufayli bir oz susayishi mumkin. Biroq ayrim iqtisodchilar ichki bozorini kengaytirayotgan va xomashyo narxlari pasayishidan foyda ko‘ruvchi Hindiston kabi mamlakatlar barqaror o‘sishni saqlashi mumkinligini ta’kidlamoqda.
Investitsiya tahlili trendlari: Bozorning hozirgi holatida ko‘plab investitsiya mutaxassislari portfellarda ehtiyotkor diversifikatsiya qilishni tavsiya etmoqda. Ya’ni, aksiyalar ulushini biroz qisqartirib, oltin kabi qimmatbaho metallar, qisqa muddatli davlat obligatsiyalari, hatto ma’lum darajada naqd valyuta ulushini oshirishga diqqat qaratilmoqda. Dividend to‘lovchi yuqori sifatli aksiyalar yoki himoyalangan sektorlar (masalan, sog‘liqni saqlash, kommunal xizmatlar) ham tavakkalni pasaytirish uchun ko‘riladigan variantlar sirasiga kiradi (Bloomberg, 2025-yil aprel).
Shu bilan birga, ayrim tahlilchilar bozor hozir haddan tashqari sotilgan deb, tavakkal investorlarga pasayishdan foydalanib sifatli aksiyalarni arzonroq narxda sotib olish fursatini qo‘ldan boy bermaslikni maslahat berishmoqda. Masalan, 2025-yil boshidan 15-20% ga tushib ketgan texnologik gigantlar (FAANG kompaniyalari) yoki chip ishlab chiqaruvchilar uzoq muddatda yana o‘sishi mumkin bo‘lgan investitsiyalar sifatida ko‘rilmoqda. Lekin bu albatta savdo urushi hal etilishi va makroiqtisodiy muhit yaxshilanishiga bog‘liq.
Valyuta bozori prognozi nuqtai nazaridan, agar Federal Rezerv kutilganidek stavkalarni pasaytirishni boshlasa, AQSh dollari kursi bosqichma-bosqich zaiflashishi mumkin. Bu esa rivojlanayotgan bozorlar valyutalariga biroz nafas rostlash imkoni berishi mumkin. Ammo agar savdo tarangligi yanada kuchayib, AQShda inflyasiya yana o‘sib ketsa, Fed ikkilanishga tushib, dollar yana keskin kuchayishi ham mumkin – bunday holatda, ayniqsa import qiluvchi mamlakatlar valyutalari qiynaladi.
Oltin narxi 2025 yil davomida yuqori bo‘lib qolishi kutilmoqda. Bank of America tahlilchilari hattoki yaqin 12 oyda oltin $3 500/oz darajasini sinab ko‘rishi mumkinligini taxmin qilishmoqda (Bloomberg, 2025-yil 1-aprel). Morgan Stanley ham ushbu yil davomida oltin narxi $3 400 atrofida cho‘qqini ko‘rishi mumkinligini aytgan. Bu prognozlar savdo urushi davomiyligi va Markaziy banklarning inflyasiyani jilovlashdagi muvaffaqiyatiga bog‘liq. Agar inflyasiya yuqori qolsa va real foiz stavkalari past bo‘lsa, oltin jozibasi saqlanadi.
Fond bozori prognozlari esa hozircha ehtiyotkor. Ko‘plab brokerlik kompaniyalari yilning ikkinchi yarmida aksiyalar qisman tiklanishi mumkin deb hisoblashadi – bu, albatta, agar savdo muzokaralarida ijobiy burilish bo‘lsa yoki eng yomoni ortda qoldi degan ishonch paydo bo‘lsa. Shunday bo‘lmasa, aksiyalar bozorida davom etayotgan ayı bozori bir muddat saqlanishi, indekslar yanada past nuqtalarni sinab ko‘rishi mumkin. Investopedia sharhiga ko‘ra, ayrim iqtisodchilar Trump tariflari jahon recessiyasini keltirib chiqarishi mumkinligidan xavotirda (Investopedia, 2025-yil 4-aprel). Bu esa bozorlardagi noziklikni yaqqol ko‘rsatadi.
Umuman olganda, prognozlar mavhumlikka to‘la: investorlar siyosiy yangiliklarga juda tez reaksiya qilmoqda, shuning uchun biror muzokara xabari yoki tvit ham bozor yo‘nalishini o‘zgartirishi mumkin. Bunday sharoitda, professional tahlilchilar diversifikatsiya, xavfni boshqarish va uzoq muddatli maqsadlarga e’tiborni qaratishni maslahat bermoqdalar.
Xulosa
2025-yil bahorida global moliyaviy bozorlar mislsiz sinovlardan o‘tmoqda. AQSh bojxona siyosatining tubdan o‘zgarishi va savdo urushi 2025 ning kengayishi aksiyalar, valyutalar va hatto raqamli aktivlar qadriga ta’sir ko‘rsatdi. AQSh fond bozorida yillar davomida kuzatilmagan pasayishlar ro‘y berib, yirik indekslar ayı bozori chegaralariga kirdi. Global aksiyalar bozori ham bu zarbadan qochib qutula olmadi – Yevropa banklari, Osiyo ishlab chiqaruvchilari va boshqa segmentlar katta yo‘qotishlarga uchradi.
Investorlar dollar kursi va boshqa valyutalardagi tebranishlarga guvoh bo‘lishdi; xavfsiz valyutalar – frank va iyena – qadrlanib, ba’zi markaziy banklar yana manfiy stavkalarga qaytish haqida o‘ylamoqda. Xavfsiz aktiv sifatida oltin va davlat obligatsiyalariga talab yuqori bo‘lib, oltin narxi 2025 yilda rekord cho‘qqilarni sinovdan o‘tkazdi. Kriptovalyutalar bozori ham katta bosim ostida qoldi – Bitcoin va boshqa aktivlar qiymati keskin tebrandi, bu esa raqamli aktivlar ham jahon iqtisodiy xatarlaridan xoli emasligini ko‘rsatdi.
Hozircha, bozorlar e’tibori savdo muzokaralari va siyosiy qarorlarga qaratilgan. Har bir yangi tarif yoki javob sanksiyasi yangiliklari investorlar kayfiyatini o‘zgartirmoqda. Bu holat yuqori volatillik va noaniqlik demakdir. Shunday bo‘lsa-da, uzoq muddatli istiqbolda, agar savdo urushi yumshasa yoki hal etilsa, bozorlar tiklanishi mumkinligi ham esdan chiqmasligi lozim – tarixan, keskin pasayishlardan keyin kuchli o‘sish davrlari ham bo‘lib turadi.
Investorlar va kuzatuvchilar uchun asosiy xulosa – vaziyat juda dinamik. Har kuni yangiliklar oqimini diqqat bilan kuzatish, risklarni boshqarish va portfelni ehtiyotkorlik bilan diversifikatsiya qilish bugungi kunda har qachongidan ham muhim. Investitsiya tahlili va professional maslahatlar yordamida qarorlar qabul qilish, shoshma-shosharlik bilan qadamlar qo‘ymaslik kerak. Bozorlar dovuldan o‘tmoqda, lekin uzoq muddatli rejalar va sabr bilan yondashuv oxir-oqibat ijobiy natija berishi mumkin.
Manbalar: Reuters.com, Bloomberg.com, CNBC.com, FinancialTimes.com, MarketWatch.com, LeMonde.fr, APNews.com, GoldmanSachs.com, Investopedia.com, RBC.ru, Vedomosti.ru, Kursiv.media, BCS-Express.ru, Finance.Mail.ru, 99Bitcoins.com
Mas’uliyatdan voz kechish: Ushbu maqoladagi ma’lumotlar jamoatchilik manbalari (Reuters, Bloomberg va boshqalar) asosida tayyorlangan bo‘lib, faqat tahliliy maqsadga ega. Bildirilgan fikr va prognozlar investitsiya bo‘yicha maslahat sifatida qaralmaydi. Moliyaviy bozorlar o‘ta o‘zgaruvchan bo‘lib, haqiqiy natijalar kutilayotganidan farq qilishi mumkin. O‘quvchi har qanday investitsiya qarorini qabul qilishdan oldin o‘z mustaqil tadqiqotini o‘tkazishi yoki malakali moliyaviy maslahatchi bilan maslahatlashishi lozim. Mualliflar va fxclub.org platformasi ushbu tahlil asosida qabul qilingan qarorlar uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga olmaydi.
Sinab ko'ring
Libertex onlayn terminali
Savdo qilishni boshlashIstalgan aktivga bepul va xatarsiz sarmoya kiriting. Savdo strategiyalarni virtual $50 000 bilan charxlang.
Получайте первыми торговые сигналы, аналитику и актуальные новости!
У Forex Club Libertex есть свое дружественное сообщество трейдеров с ежедневной активностью.
Подписывайтесь на Telegram